Ukryte skarby Ponidzia: 5 niezwykłych pałaców i dworów, które warto zobaczyć

5 najciekawszych pałaców i dworów w sercu Ponidzia – odkryj ukryte perełki regionu

Ponidzie to niezwykły region w województwie świętokrzyskim, który większości osób kojarzy się z malowniczymi krajobrazami, lessowymi wąwozami i spokojnym rytmem życia. Jednak oprócz bogactwa przyrodniczego, Ponidzie kryje w sobie także prawdziwe architektoniczne skarby – pałace i dwory, które pamiętają dawne czasy. Oto 5 najpiękniejszych pałaców i dworów w okolicach Pińczowa, które warto odwiedzić, by lepiej poznać historię i klimat tej części Polski.

Pałac Wielopolskich w Chrobrzu 

Pałac w Chrobrzu to jeden z najważniejszych zabytków Ponidzia. Powstał w 1850 roku z inicjatywy margrabiego Aleksandra Wielopolskiego, według projektu znanego architekta Henryka Marconiego. Wzniesiono go w stylu późnoklasycystycznym, na miejscu dawnego dworu Tarnowskich i Myszkowskich. Pałac otacza rozległy park krajobrazowy w stylu angielskim, w którym można znaleźć wiekowe drzewa i malownicze aleje. Wnętrza nie są dostępne na co dzień, ale można je zobaczyć podczas okazjonalnych wydarzeń jako Izbę Pamięci Narodowej i Tradycji Rolnej, działającą przy Zespole Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Chrobrzu. To miejsce z duszą, które pozwala poczuć klimat XIX-wiecznej rezydencji. 

fot. pik.kielce.pl

Pałac Deskurów w Sancygniowie – miejsce z potencjałem

Pałac w Sancygniowie wybudowano w drugiej połowie XVI wieku przez Sancygniowskich. Został położony na zachodnim brzegu rzeczki Sancygniówki. W 1882 roku przebudowano go dla Andrzeja Deskura według projektu Adama Oczkowskiego. W narożniku północno-wschodnim wciąż stoi brama z końca XVI wieku, zwieńczona attyką. Obok znajduje się budynek przybramny z XVII stulecia, wzniesiony z kamienia na planie zbliżonym do kwadratu.

Po wojnie mieścił się tu ośrodek wypoczynkowy i obiekt był dobrze utrzymany. Pod koniec XX wieku trafił jednak w ręce prywatne. Kilkanaście lat temu prowadzono tu prace remontowe, które z nieznanych powodów przerwano. Pałac wystawiono na sprzedaż, a po kilku latach prawdopodobnie znalazł nowego właściciela. Mieszkańcy wspominają, że ostatnio coś się tam dzieje – wywożono gruz, być może rozpoczęto prace renowacyjne.

Obiekt należy bez wątpienia do najpiękniejszych i najbardziej malowniczo położonych pałaców Ponidzia. Jego stan jest wciąż na tyle dobry, że nadaje się do remontu i mógłby w przyszłości pełnić funkcję np. stylowego hotelu lub centrum kultury.

Dwór w Węchadłowie – zapomniany skarb z końca XIX wieku

Nieco na uboczu, w niewielkiej wsi Węchadłów w gminie Michałów, kryje się urokliwy zespół dworski z końca XIX wieku. W jego skład wchodzi dwór z około 1894 roku, kaplica z 1927 roku oraz otaczający je park. To miejsce ma niepowtarzalny klimat, przez wiele lat mieściła się tu szkoła podstawowa, a dziś obiekt stoi opuszczony, czekając na drugie życie.

Pałac Dembińskich w Górach Pińczowskich

Pałac Dembińskich w Górach Pińczowskich to urocza, lecz mało znana rezydencja z końca XVIII wieku. Choć nie zachowały się dokładne informacje o jego powstaniu, przypuszcza się, że zbudowano go właśnie w tym okresie jako własność rodu Dembińskich.

O historii obiektu wiadomo niewiele – nie jest dobrze opracowana, ale wiadomo, że pałac przetrwał II wojnę światową w stosunkowo dobrym stanie. Po wojnie majątek upaństwowiono, a w pałacu mieściły się m.in. biblioteka wiejska, posterunek milicji i przedszkole.

W ostatnich dekadach obiekt dzierżawiła Fundacja Batalionów Chłopskich z Warszawy, która planowała jego renowację, jednak prace ograniczono do ogrodzenia terenu. Około 12 lat temu pałac został sprzedany przez Gminę Michałów prywatnym właścicielom, którzy zapowiadali jego rewitalizację i stworzenie tu centrum szkoleniowego.

Pałac Wielopolskich w Pińczowie

Pałac Wielopolskich w Pińczowie został wzniesiony u podnóża Wzgórza Zamkowego w latach 1773–1799 w stylu barokowo-klasycystycznym, według projektu Jana Ferdynanda Naxa. W ogrodzie włoskim przed pałacem stoją rzeźby z XVIII/XIX wieku przedstawiające Florę – rzymską boginię wiosny i kwiatów – oraz Pomonę, boginię owoców. Po ich bokach znajdują się dwa klasycystyczne wazony. W południowej części przypałacowego parku można podziwiać późnorenesansowy pawilon ogrodowy autorstwa Santi Gucciego z końca XVI wieku.

Podsumowując, śmiało można stwierdzić, że Ponidzie to nie tylko malownicze krajobrazy, dolina Nidy i spokój natury, lecz także świadectwo bogatej historii i tradycji regionu. Ukryte wśród pól i wzgórz pałace oraz dwory opowiadają historie ludzi, którzy przez wieki tworzyli kulturę i tożsamość tej niezwykłej krainy. Choć niektóre z nich, jak Pałac Wielopolskich w Pińczowie, wciąż zachwycają elegancją i doskonałym stanem zachowania, inne wciąż czekają na swoje drugie życie. Każdy z tych obiektów ma jednak ogromny potencjał, by stać się prawdziwą perełką turystyczną Ponidzia i powodem, by zatrzymać się tu na dłużej.

Autor: Piotr Marcinkowski