Kiedyś ruina, teraz wielka atrakcja! Ukończona w 2024 roku rewitalizacja łotewskiego Pałacu Borchów zachwyca

Pałac Borchów w Prelach - spektakularna odbudowa 

W samym sercu Łotwy, w malowniczym miasteczku Prele, wznosi się pałac, którego historia sięga ponad dwóch stuleci. Przez długie lata budowla popadała w zapomnienie, aż w ubiegłym roku zakończyła się jej spektakularna rewitalizacja. Dziś pałac znów zachwyca blaskiem, a jego dzieje to opowieść o tym, jak z ruin można na nowo tchnąć życie i przywrócić blask! 

XVIII i początek XIX wieku

Historia Pałacu Borchów w Prelach sięga końca XVIII wieku. W materiałach inwentarzowych z 1784 roku pojawia się pierwsza wzmianka o drewnianym dworze położonym na malowniczych terenach regionu Łatgalii. Nowy, murowany pałac powstał około 1806 roku z inicjatywy hrabiego Josefa Heinricha von der Borcha, komandora Zakonu Maltańskiego i jednego z najwybitniejszych przedstawicieli rodu. Później, bo w 1817 roku, poświęcono kaplicę dworską, w której podziemiach urządzono rodzinne grobowce Borchów. W 1826 roku wokół pałacu założono malowniczy park o powierzchni około 24 hektarów, z alejami, stawami i klasycznym układem krajobrazowym typowym dla epoki romantyzmu.

Pałac Preiļi na początku XX wieku

Druga połowa XIX wieku, czyli przebudowa i rozkwit

Syn fundatora, Michael Josef Borch, postanowił tchnąć w rodową rezydencję nowego ducha i nadać jej bardziej reprezentacyjny charakter. W latach sześćdziesiątych XIX wieku rozpoczął gruntowną przebudowę pałacu, inspirowaną modnym wówczas angielskim gotykiem romantycznym. Wraz z odświeżoną bryłą rezydencji odmieniono także otaczający ją park. W 1866 roku Michael Borch zdecydował się jednak sprzedać majątek Johannowi Heinrichowi Fredrickowi, zatrzymując dla siebie jedynie kaplicę i budynek odźwiernego, czyli ostatnie ślady rodzinnej historii. W kolejnych dziesięcioleciach posiadłość wielokrotnie zmieniała właścicieli, aż w 1910 roku trafiła w ręce Karla Hipiusa. To właśnie z tego okresu pochodzi brama z czerwonej cegły, która po dziś dzień wita odwiedzających w sąsiedztwie dawnej kaplicy Borchów.

Ruiny zamku Borchów, stan w 2000 roku, autor: J. Sedols

Od pałacu do szkoły

Po reformie rolnej z 1920 roku majątek Borchów został znacjonalizowany. Część ziem rozparcelowano między okolicznych mieszkańców, a sam pałac zyskał nowe przeznaczenie. W 1924 roku w jego murach otwarto szkołę rolniczą, przekształconą później w szkołę gospodarczą. Po II wojnie światowej i w okresie okupacji sowieckiej pałac stopniowo tracił swój dawny splendor. W jego wnętrzach mieściły się różne instytucje, m.in. szkoła średnia, urzędy, a także jednostki państwowe. W 1978 roku pożar strawił górną kondygnację budynku, pozostawiając po sobie zgliszcza i smutek. Wydawało się, że historia pałacu dobiegła końca, a jednak tak się nie stało. Dzięki pasji, determinacji i zaangażowaniu lokalnej władzy pałac Borchów z czasem powstał z popiołów niczym Feniks, stając się symbolem nadziei.

fot. Pałac w 2010 r. (Aivars Gulbis) i w 2023 r. (Viktors Agurjanovs).

Nowe odkrycia i początek renowacji

Nowe tysiąclecie przyniosło nadzieję na ożywienie tego obiektu i przywrócenie mu dawnego blasku. W 2001 roku przeprowadzono konserwację ruin stajni, a dwa lata później miasto zleciło opracowanie projektu rekonstrukcji całego kompleksu zamku, parku i dworu. Choć plan nie został wówczas zrealizowany, idea powrotu do dawnej świetności nie zgasła. W latach 2007–2008 archeolog Antonija Vilcāne prowadziła w kaplicy Borchów wykopaliska, które przyniosły niezwykłe odkrycie, fragment munduru komandora Zakonu Maltańskiego, prawdopodobnie należący do samego hrabiego Josefa Heinricha von der Borcha. Prawdziwy przełom nastąpił w 2016 roku, kiedy zapadła decyzja o rozpoczęciu kompleksowej renowacji pałacu. Od 2019 roku realizowano szeroki program prac konserwatorskich, wymieniono dach, odnowiono elewacje i zamontowano nowe okna oraz drzwi. Zadanie to wykonała firma SIA Preiļu celtnieks, a wartość inwestycji sięgnęła 419 tysięcy euro. W 2021 roku ruszył kolejny etap modernizacji, obejmujący odnowę wnętrz oraz przystosowanie pierwszego piętra do działalności komercyjnej i kulturalnej. Dzięki temu miasto zyskały nie tylko nowy obiekt zabytkowy, ale i centrum życia społecznego.

fot.latgale.travel

Powrót do dawnej świetności

Pałac Borchów w Preiļach to dziś nie tylko cenny zabytek architektury neogotyckiej, lecz także świadectwo bogatej historii regionu. Obiekt, który popadał w ruinę, stopniowo odzyskuje dawny blask. W planach jest utworzenie w pałacu muzeum, galerii sztuki oraz przestrzeni dla wydarzeń kulturalnych i edukacyjnych, które pozwolą zarówno mieszkańcom, jak i turystom na głębsze poznanie dziedzictwa Borchów i całego regionu. Na razie obiekt nie jest jeszcze otwarty dla zwiedzających. 

Autor: Piotr Gadomski 

Źródła: 

Dwór Preiļi – Wikipedia, wolna encyklopedia (dostęp: 03.11.2025)

Łotwa - Pałac Borchów w Prelach (Łatgalia, dawne Inflanty) - Rekonstrukcje i Odbudowy (dostęp: 03.11.2025)

Zdjęcie główne: http://fot.latgale.travel/