Był rezydencją „jak z bajki”, ale w PRL-u zamienił się w ruinę. Historia zapomnianego pałacu we Włostowie

fot. Pałac Karskich ok. 1905-1910, źródło: FOTO Polska 

Pałac Karskich we Włostowie - od chwały do ruiny

Ukryty wśród starych drzew, z dala od głównych tras, Pałac Karskich we Włostowie koło Opatowa wciąż budzi podziw, nawet w stanie ruiny. Kiedyś jednak zachwycał elegancją i nowoczesnością, będąc jedną z najpiękniejszych rezydencji w regionie. Dziś, po wielu latach zaniedbań, pozostaje ruiną, którą mimo to chętnie odwiedzają turyści. Historia tego miejsca opowiada o wielkich ambicjach i splendorze, a zarazem o zapomnieniu oraz nadziei na odrodzenie.

Powstanie i złoty czas Pałacu Karskich

Niedaleko Opatowa stoi jedna z najokazalszych rezydencji XIX-wiecznego ziemiaństwa. Pałac powstał z inicjatywy Stanisława Karskiego, przedstawiciela znanego rodu szlacheckiego i od początku miał olśniewać rozmachem oraz nowoczesnością. Zaprojektował go wybitny architekt Henryk Marconi, twórca wielu prestiżowych budowli w Polsce.

fot. Pałac Karskich w 1939 (Salon Zielony), źródło FOTO Polska

Rezydencja składała się z trzydziestu przestronnych pomieszczeń, wśród których znajdowały się reprezentacyjne salony, sala balowa, bilardowa, biblioteka i kaplica. Wnętrza bogato zdobiono marmurem, wysokiej jakości materiałami oraz obrazami znanych artystów. Na przełomie XIX i XX wieku pałac poddano modernizacji. Pojawiła się tam elektryczność, wodociągi i centralne ogrzewanie, co czyniło z niego jedną z najnowocześniejszych rezydencji swojej epoki. W przebudowę zaangażowany był również Władysław Marconi, syn Henryka, który nadał budowli ostateczny, harmonijny kształt.

Otoczenie pałacu było równie imponujące jak jego wnętrza. Całość uzupełniał dziesięciohektarowy park z licznymi alejami, starodrzewem i zabytkowymi zabudowaniami. W jego skład wchodził XVI-wieczny lamus, dawniej pełniący funkcję zboru braci polskich, oraz XVIII-wieczna oficyna z kolumnowym portykiem. Do majątku prowadziły dwie charakterystyczne bramy, pierwsza ozdobiona kamiennymi lwami, druga, bardziej tajemnicza, zwana „diabelską”. Obie częściowo zachowały się do dziś i stanowią jedne z ostatnich świadectw dawnego splendoru całego założenia.

fot. Pałac Karskich w 1939, źródło FOTO Polska

Życie codzienne w pałacu i ważni goście

Pałac nie był jedynie wystawną siedzibą rodu Karskich, ale również ważnym miejscem spotkań ludzi kultury, duchowieństwa i polityki. Częstym gościem był biskup sandomierski Marian Józef Ryx, przyjaciel Michała Karskiego, czyli syna fundatora i tajnego szambelana papieża Piusa X. Rezydencję odwiedzał także nuncjusz apostolski Achille Ratti, który w późniejszych latach został papieżem Piusem XI. Według tradycji w  pałacowych murach bywał też Stefan Żeromski, który pracował nad fragmentami „Popiołów". Z kolei w okresie międzywojennym pojawiali się tu prezydent Ignacy Mościcki i pisarz Jarosław Iwaszkiewicz. 

fot. Pałac Karskich w 1939 (jadalnia), źródło FOTO Polska

Upadek rezydencji po II wojnie światowej

Po II wojnie światowej pałac podzielił los wielu szlacheckich rezydencji. Przejęty został przez Państwowe Gospodarstwo Rolne i stał się budynkiem użytkowym, pozbawionym opieki konserwatorskiej. Z biegiem lat zaczęły niszczeć wnętrza, konstrukcja i zabytkowy park. Wycinano starodrzew, a zabudowania towarzyszące pałacowi stopniowo popadały w ruinę. Z czasem piękna, niegdyś dumna rezydencja stała się jedynie cieniem samej siebie, choć wciąż wzbudzała zainteresowanie turystów i miłośników historii. Od 2007 roku pojawiały się lokalne inicjatywy, których celem była próba ratowania zabytku, jednak nie przyniosły one trwałych rezultatów.

fot. T. Migza, stan obecny, (Google Maps)

Dziedzictwo, które warto ocalić

Pod koniec 2023 roku nastąpił przełom, bo Pałac Karskich wraz z parkiem został wykupiony przez Starostwo Powiatowe w Opatowie, które zapowiedziało przygotowanie kompleksowej rewitalizacji całego zespołu; teren wokół ruin został uporządkowany, co uwidoczniło skalę zniszczeń, a kolejnym krokiem będzie pozyskanie środków na odbudowę i modernizację. 

Autor: Piotr Gadomski

fot. T. Migza, stan obecny, (Google Maps)

fot. T. Migza, stan obecny, (Google Maps)